Over het apenpokkenvirus (monkeypox) Bijgewerkt Oktober 2024
Op 2 augustus 2022 waren er meer dan 900 bevestigde gevallen in Nederland volgens het RIVM.
Het virus werd in 1958 ontdekt bij een Java-aap in een proefdiercentrum: 'daarom' is de naam van het virus naar een aap vernoemd.
Eigenlijk klopt de naam niet. Het virus komt vooral voor bij knaagdieren. Overigens wordt vaak de term "monkeypox" gebruikt om verwarring te voorkomen. De Nederlandse term apenpokken wordt namelijk op Aruba, Bonaire, Curaçao en in Suriname vaak gebruikt om krentenbaard mee aan te duiden!
Virusnaam ligt gevoelig
De huidige naam is volgens de WHO (wereldgezondheidsorganisatie) onjuist en onnodig stigmatiserend. De WHO roept op een nieuwe naam te bedenken voo de apenpokken.
Ook Stichting AAP is blij dat er nu nagedacht wordt over een nieuwe naam voor het virus. "Wij hebben nu moeite met het vervoeren van apen naar het buitenland omdat ook daar de dieren geassocieerd worden met de overdracht van apenpokken. Er is dus zeker wel sprake van beeldvorming."
Toch zullen wij vooralsnog de Nederlandse benaming "apenpokken" gebruiken. Deze is inmiddels voldoende bekend bij het Nederlandse publiek. Wel hopen wij natuurlijk zo snel mogelijk op een nieuwe naam voor dit virus.
Apenpokken in het kort
Apenpokken wordt verspreid door nauw contact en blootstelling aan de ademhalingsdruppels, huidlaesies of andere lichaamsvloeistoffen van een geïnfecteerde persoon.
Symptomen van apenpokken zijn onder meer gezwollen lymfeklieren, koorts en huiduitslag die in eerste instantie kan worden aangezien voor waterpokken of een seksueel overdraagbare aandoening in het genitale of anale gebied.
De infectie kan dodelijk zijn, maar verdwijnt meestal vanzelf.
Apenpokken kan het ernstigst zijn bij jonge kinderen.
Vaccins kunnen apenpokken voorkomen, maar wijdverbreide vaccinatie is waarschijnlijk niet nodig omdat gevallen buiten uitbraken zeldzaam zijn.
De infectie breidt zich uit, maar omdat overdracht nauw persoonlijk contact vereist, wordt een pandemie zoals die veroorzaakt door SARS-CoV-2 (het coronavirus dat COVID-19 veroorzaakt) niet verwacht.
Apenpokken Symptomen
Apenpokken heeft een lange incubatietijd. Dat betekent dat het vier tot 21 dagen kan duren om ziekte te krijgen nadat iemand aan het virus is blootgesteld.
De symptomen beginnen met een algemeen, alomvattend gevoel van ziek zijn.
Koorts en spierpijn ontwikkelen zich met griepachtige symptomen.
Lymfeklieren worden opgezwollen.
Een paar dagen later verschijnt er een blaarachtige uitslag die op waterpokken lijkt. Dit kan in het gezicht beginnen en zich elders op het lichaam verspreiden, of, als het seksueel is verworven, in de genitale of anale gebieden beginnen.
De uitslag droogt een week of twee later op en het herstel gaat door.
In totaal duurt apenpokken twee tot vier weken.
Wat veroorzaakt apenpokken?
Apenkoorts wordt veroorzaakt door een virus dat verwant is aan het virus dat pokken veroorzaakt, maar de ziekte is meestal milder dan pokken. Het wordt apenpokken genoemd omdat het voor het eerst werd geïsoleerd bij apen. Knaagdieren, niet apen, zijn echter de primaire dragers van het virus. De Wereldgezondheidsorganisatie hernoemt de ziekte omdat de naam apenpokken misleidend is. De kans is groter dat de ziekte mensen treft die nog nooit tegen pokken zijn ingeënt.
Bij mensen wordt apenpokken verspreid door contact met de huiduitslag of lichaamsvloeistoffen van een geïnfecteerde persoon, inclusief ademhalingsdruppels. Nauw persoonlijk contact, seksueel of niet, kan ertoe leiden dat een persoon besmet raakt.
Diagnose van apenpokken
Een beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg kan apenpokken identificeren met een bloedtest of door onder een microscoop te kijken naar een vloeistofmonster dat uit de uitslag is gehaald. Omdat de ziekte zeldzaam is, moet uw arts mogelijk andere, meer voorkomende huiduitslag veroorzakende ziekten uitsluiten, zoals waterpokken, mazelen of syfilis.
Zijn er verschillende soorten apenpokken?
Ja, er zijn twee soorten apenpokken. De stam die endemisch is in verschillende landen in West-Afrika, die in 2022 is waargenomen bij uitbraken buiten Afrika, is minder ernstig dan de stam die voorkomt in het Congobekken. Tot nu toe lijkt de stam in de huidige uitbraak vergelijkbaar met die in West-Afrikaanse landen en heeft de meeste mensen die met dat virus zijn geïnfecteerd, een milde ziekte veroorzaakt.
Hoe apenpokken te voorkomen?
De beste manieren om te voorkomen dat u ziek wordt van apenpokken zijn:
Vermijd nauw contact met mensen die besmet zijn of hun persoonlijke bezittingen, beddengoed, enz.
Was uw handen regelmatig en grondig.
Draag een masker en handschoenen of andere bescherming wanneer u voor iemand zorgt die apenpokken of symptomen van de ziekte heeft.
Wat te doen als u wordt blootgesteld aan apenpokken
Als iemand positief test op apenpokken, dan start de GGD het bron- en contactonderzoek. Bij dit onderzoek probeert de GGD te achterhalen wat de bron is van de besmetting en met wie er nog meer contact is geweest. Het is belangrijk om deel te nemen aan het bron- en contactonderzoek. Hoe eerder de GGD de personen met wie contact is geweest kan informeren, hoe eerder een mogelijke nieuwe besmetting kan worden voorkomen. Vooral omdat de incubatietijd nu gemiddeld op 8,5 dag lijkt te liggen. Het kan echter tot zo’n 3 weken duren totdat iemand klachten krijgt.
In het bron- en contactonderzoek wordt onderscheid gemaakt tussen laag,- midden, - en hoogrisicocontact van een besmet persoon. Voor de verschillende risicogroepen gelden specifieke leefregels. In overleg met de GGD komt een hoogrisicocontact in aanmerking voor een PEP (postexpositie) vaccinatie.
Isolatie bij positieve test op apenpokken
Als iemand positief test op apenpokken moet diegene in isolatie blijven en de leefregels volgen. Er mag geen lichamelijk contact zijn met anderen tot alle klachten voorbij zijn. Bij apenpokken is daarvan sprake als alle korsten - die door de blaasjes worden veroorzaakt - van de huid zijn afgevallen en er weer nieuwe huid zichtbaar is. De korsten kunnen het virus namelijk nog overdragen. Vaak blijft de uitslag als langste aanwezig. Als er (ook) sprake is van proctitis (ontsteking van het slijmvlies van de endeldarm), moeten alle klachten passend bij proctitis (zoals anale pijn) voorbij zijn.
Samenwerking
Het RIVM werkt nauw samen met Soa Aids Nederland en de regionale GGD’en inclusief de Centra voor Seksuele Gezondheid in de bestrijding van het apenpokkenvirus. Het RIVM geeft richtlijnen voor diagnostiek, bron- en contactonderzoek en algemene medische informatie. Ook geeft het RIVM informatie over het vaccin en de vaccinatie en informeren we de GGD’-en over het uitvoeren van de vaccinatie. Verder zorgen we voor vervoer en distributie van de vaccins en registreren we de gegevens over de vaccinatie voor monitoring en onderzoek. De GGD’en zijn regionaal coördinator van het vaccinatieprogramma. Soa Aids Nederland heeft nauwe contacten met de doelgroep en andere betrokkenen en zorgt voor de outreach en voorlichting over hoe besmetting met apenpokken te voorkomen.
Is apenpokken dodelijk?
Het kan zijn. Apenpokken heeft een sterftecijfer variërend van 1% tot 10%, gebaseerd op gegevens van gevallen in sommige Afrikaanse landen. Het sterftecijfer bij apenpokken in de huidige uitbraak was veel lager.
Komt er een apenpokkenpandemie?
Een apenpokkenpandemie is om verschillende redenen nog steeds onwaarschijnlijk:
Ten eerste is het apenpokkenvirus niet nieuw. Wat wel nieuw is, zijn de infectiepatronen bij mensen.
Ten tweede zijn er al vaccins en medicijnen beschikbaar die de impact van deze ziekte kunnen verminderen.
Ten slotte, aangezien de overdracht van apenpokken persoonlijk contact vereist, is het minder waarschijnlijk dan andere virussen (zoals SARS-CoV-2, dat COVID-19 veroorzaakt) om zich te verspreiden onder grote aantallen mensen die geen nauw fysiek contact hebben.
